Pociągi pod specjalnym nadzorem: EU07

Trudno powiedzieć coś nowego o EU07 ponieważ tak naprawdę to już wszystko zostało dawno powiedziane. Mimo to postanowiłem napisać klika słów o chyba najbardziej znanej lokomotywie w Polsce.

Wszystko tak naprawdę zaczęło się w Wielkiej Brytanii.
PKP chcąc przyśpieszyć elektryfikację kolei w Polsce zleciła firmie English Electric zaprojektowanie i produkcję lokomotywy elektrycznej zdolnej do prowadzenia zarówno pociągów osobowych jak i lekkich składów towarowych. Kontrakt opiewał na 20 maszyn. Firma English Electric wywiązała się ze swojego zadania w sposób bardzo dobry projektując w krótkim czasie serię oraz zlecając produkcję lokomotywy podległym sobie zakładom Vulcan Foundry. Tym sposobem na początku 1962 roku do Polski zaczął trafiać pierwowzór pierwszej Polskiej Uniwersalnej Lokomotywy Elektrycznej EU07 - EU06. Dziewiętnaście egzemplarzy EU06 przyjechało do Polski w ciągu 1962 roku natomiast ostatni dwudziesty dopiero w 1965. Kilka lokomotyw, choć seria jest już na wymarciu, eksploatowanych jest jeszcze w ograniczonym zakresie przez lokomotywownię Kraków Parkocim.
Co do EU06 ciekawostką jest fakt, iż mimo, że konstrukcja tej lokomotywy, choć wzorowana na elektrowozie serii 83 British Rail, była projektowana wyłącznie na potrzeby i przy wytycznych PKP tym samym już nigdzie indziej na świecie po za Polską nie spotkamy tej lokomotywy.

Już w 1963 we Wrocławskim Pafawagu rozpoczęto budowę Polskich odpowiedników EU06. Lokomotywy z Wrocławia choć prawie wcale nie różniły się od EU06 dostały oznaczenie EU07 (jedną z niewielu różnic była ciekawostka w postaci ogrzewania kabiny maszynisty zasilanego za pomocą prądu pobieranego bezpośrednio z sieci). Jednostki te były produkowane również na Brytyjskiej licencji i przy wykorzystaniu wielu podzespołów importowanych z UK. W EU07 umieszczono 4 silniki typu EE-541A o napięciu znamionowym 1500V. Każdy silnik ma 4 bieguny główne i 4 komutacyjne oraz uzwojenie kompensacyjne w nabiegunnikach głównych. Silniki trakcyjne są również całkowicie od sprężynowane w wózkach lokomotywy z przeniesieniem napędu na wał drążony i sprzęgło Alsthoma. W lokomotywach EU07 i pochodnych tej konstrukcji zastosowano rozruch oporowy(stratny). Regulacja napięcia na wirnikach silników następuje przez szeregowe włączanie lub wyłączanie rezystorów z obwodu oraz szeregowe lub równoległe łączenie grup silników trakcyjnych - po 2 silniki połączone szeregowo w grupie. Równolegle do części oporów rozruchowych włączane są silniki wentylatorów chłodzących zespół rezystorów, co zapewnia uzależnienie ich obrotów od prądu rozruchu i daje charakterystyczny dla tej serii hałas przy ruszaniu.

EU07-065 serii 4E w nowym malowaniu spółki PKP Cargo
z pociągiem osobowym relacji Wrocław Główny - Szklarska Poręba Główna
na stacji Jelenia Góra

EU07-171 ze składem kontenerów na stacji w Inowrocławiu.
Sierpień 2011

EU07-037 serii 4E unieruchomiona w wyniku awarii,
odstawiona na boczny tor lokomotywowni w Jeleniej Górze

EU07-096 serii 4E podczas rozruchu na "żeberku" dworca Wrocław Główny

EP07-233 niegdyś EU07-233 serii 4E

Eu07-077 serii 4Ew barwach PKP InterCity na żeberku stacji w Jeleniej Górze.
Czerwiec 2011

Pierwsza seria dostała oznaczenie 4E i w latach 1963 - 1974 wyprodukowano 240 egzemplarzy tego elektrowozu. Jednak produkcji EU07 tak naprawdę jeszcze w latach siedemdziesiątych nie zaprzestano. Oprócz Wrocławskiego Pafawagu konstrukcją tą zainteresowały się Zakłady Hipolita Cegielskiego. EU07 okazała się konstrukcją prawie bezawaryjną i świetnie spełniającą pokładane w niej nadzieję. Poczyniono starania nad opracowaniem wariantów tej lokomotywy mających określone przeznaczenie trakcyjne. I tak na bazie EU07 od 1972 do 1976 roku produkowano w Zakładach Hipolita Cegielskiego pasażerski wariant EP08 (seria 4Ea i 102E). Lokomotywa ta była z założenia przeznaczona wyłącznie do prowadzenia pociągów pasażerskich z wyższą od EU07 prędkością 160km/h w toku eksploatacji ograniczoną do 140km/h.

EP08-001

Kolejnym wariantem EU07 jaki zszedł z desek kreślarskich Poznańskich konstruktorów była odmiana wyłącznie towarowa produkowana pod oznaczeniem ET41. Lokomotywa ET41 była efektem połączenia dwóch EU07 w jeden dwuczłonowy pojazd. Wprowadzono w niej niewielkie zmiany w stosunku EU07 serii 4E. Każdy z członów posiada tylko jedną kabinę a oba człony połączone są sprzęgiem śrubowym. Mimo iż ET41 jest lokomotywą wykorzystywaną w ogromnej większości w ruchu towarowym, posiada uniwersalny charter. Może prowadzić ciężkie pociągi osobowe o masie do 700 ton z prędkością 125km/h lub pociągi towarowe o masie do 5000 ton z prędkością 75km/h. Choć rzadko spotyka się ET41 ciągnącą pociąg osobowy mimo, że fabrycznie miały montowany one sprzęg do ogrzewania wagonów. Wyprodukowano 200 sztuk tej lokomotywy, oznaczając serie 203E produkcję zakończono w 1983 roku.

ET41-001 odstawiony na bocznicy dworca w Jeleniej Górze
lipiec 2009

ET41-170 ze składem pustych węglarek
po minięciu stacji Wojanów kieruje się w stronę Wałbrzycha.
marzec 2010.

ET41-054 ze składem węglarek w pobliżu stacji Wojanów.

ET41-048 "luzak" przemierza bocznice dworca w Jeleniej Górze.
maj 2010

ET41-142 z ładunkiem kruszywa odstawiona na stacji Lubań Sląski
Listopad 2009

ET41-141 przed wjazdem na stację w Jeleniej Górze.
Czerwiec 2011

W tym samym roku w Zakładach Hipolita Cegielskiego Powróciła do łask EU07. Mimo, iż konstrukcja w tamtym okresie już trochę przestarzała po wprowadzeniu pewnych poprawek zapożyczonych z ET41 uruchomiono jej produkcję tym razem pod oznaczeniem serii 303E. Produkcję kontynuowano do 1992 roku a ostatnie trzy egzemplarze wyjechały z Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w 1995 roku, w wyniku przebudowy dwóch ET41 właśnie na EU07 serii 303E. Nowa EU07 była dłuższa od swojej poprzedniczki i miała wiele nowszych rozwiązań konstrukcyjnych. Nowe "Siódemki" są przystosowane do sprzęgu samoczynnego, w nowych EU07 montowano także większe zgniatacze nad czołownicą, Użyto także nowych bocznych ścian lokomotywy wykonanych z ryflowanej blachy. W sumie do połowy lat dziewięćdziesiątych w zakładów HPC wyjechały 243 lokomotywy EU07 typu 303E.

EU07 - 349 z pociągiem osobowym relacji Poznań Główny-Szklarska Poręba Górna

wjeżdża na stację Jelenia Góra.

EU07-308 z pociągiem pośpiesznym relacji Szklarska Poręba Górna -Gdynia Główna przejeżdża przez Górzyniec. Foto. Jacek Jaśko

EU07 - 535 z pociągiem osobowym Szklarska Poręba Górna-Poznań Główny
wjeżdża na stację Jelenia Góra

EU07-XXX z pociągiem pośpiesznym Szklarska Poręba Górna-Gdynia Główna
mija stację Wojanów

Ep07-361 niegdyś EU07-361 na żeberku stacji w Jeleniej Górze.
29.01.2011

Ep07-506 niegdyś Eu07-506 serii 303E

podczas rozruchu na żeberku stacji w Jeleniej Górze
marzec 2011

Ep07-335 niegdyś Eu07-335 serii 303E z pociągiem TLK
z Jeleniej Góry do Warszawy Wschodniej
na stacji początkowej.
Czerwiec 2011

Praktycznie od momentu zakończenia seryjnej produkcji EU07 rozpoczęto modernizację wyprodukowanych wcześniej egzemplarzy. Obecnie EU07 obok ET22 jest podstawową lokomotywą elektryczną wykorzystywaną na PKP. W toku mniej lub bardziej posuniętych modernizacji użytkowanych w Polsce egzemplarzy powstało wiele kontynuacji. Lokomotywy EU07 modernizowane w latach dziewięćdziesiątych otrzymały nazwę EP07 ale zachowały numerację inwentarzową. W 2007 roku spółka PKP Przewozy Regionalne rozpoczęła modernizację odziedziczonych po podziale PKP egzemplarzy nadając im sygnaturę EP07 jednak numeracja została zmieniona na 1001 wzwyż. Lokomotywy modernizowane przez PKP Przewozy Regionalne dostają nowe przełożenie 76:21 co powoduje zmniejszenie obrotów wałów silnikowych przy dużych prędkościach lokomotywy, co za tym idzie wydłuża żywotność silników. Jednak skutkuje to tym, że lokomotywa nadaje się wyłącznie do prowadzenia pociągów osobowych. Dlatego tez z egzemplarzy tych usuwane są gniazda sterowania wielokrotnego. Duża ilość lokomotyw EU07 przypadła PKP Cargo oraz PKP Intercity. Z powodzeniem Lokomotywy serii EU07 wykorzystują także Koleje Mazowieckie. Z racji na ich uniwersalny charakter łatwość obsługi i wręcz imponującą niezawodność mimo, iż są to jednostki przestarzałe lokomotywy z rodziny EU07 jeszcze przez wiele lat będą wykorzystywane przez spółki wchodzące w skład PKP oraz prywatnych Przewoźników.

EP07-1001 PKP Przewozy Regionalne na bocznicy dworca w Jeleniej Górze

Ep07-1022 na bocznicy dworca w Jeleniej Górze

Ep07-1037 na bocznicy dworca w Jeleniej Górze

EP07-1028
Pociąg relacji Gdynia Główna-Szklarska Poręba
stoi na stacji Wałbrzych Miasto
fot. Anna Gałkowska

EP07-1051 należąca do PKP InterCity
w oryginalnym dla EU06 brytyjskim malowaniu
z pociągiem pośpiesznym Gdynia Główna - Wrocław Główny na stacji końcowej